De families Keulemans hebben op meerdere plekken in Edegem hun stempel gedrukt. Denken we maar aan het historische café ’t Saske en aan de winkel van Louis van de Zilveren. Van de Zilveren?!?!
Stamvader Jan André Keulemans, met een ‘K’
Jan André was geboren in Heist-op-den-Berg, op 16 januari 1834. Zijn ouders waren dagwerkers, zij werkten meestal op het land en werden per dag betaald. Jan André zocht andere oorden op en kwam rond 1860 in Edegem terecht waar hij werkte als dienstbode. Hij leerde er Maria Theresia Gysels kennen en ze trouwden op 10 juli 1861. Maria Theresia had dan al een dochtertje van 5 maanden, of Jan André de vader is, weten we niet, hij erkende het kind wel. Jan André trok in bij zijn schoonouders aan de Doelveldstraat 8. Samen kregen ze nog 9 kinderen, 6 dochters en 3 zonen. Negen van de tien kinderen bereikten de volwassen leeftijd, 8 trouwden en één dochter werd toevertrouwd aan het Godsgasthuis, vandaag WZC Immaculata.
Jan André werkte bij een bierbrouwer, waardoor zijn leven in 1870 een heel andere wending nam.
Herberg De Roos
Jan André en zijn echtgenote Maria Theresia Gysels openden thuis, in de Doelveldstraat 8, herberg De Roos, zo genoemd naar de rozenhaag in de tuin. Het was een straatdeel waar veel dorstigen werden gelaafd. In de Doelveldstraat 2 was de aloude herberg Den Akkerman en in nummer 4 herberg ’t Jagerke. In nummer 6 de winkel van Mie Vis. En de echtgenoten werden dus herbergiers. Jan André overleed relatief jong, hij stierf thuis op 18 december 1888 en werd 54 jaar. Maria Theresia Gysels bleef herbergierster tot 1900, waarna ze verhuisde naar de Onafhankelijkheidsstraat 53, ze was dan 60. Ze overleed thuis op 1 januari 1917, 76 jaar oud.
De kinderen Keulemans
De meeste dochters van Jan Andre en Maria Theresia Gysels volgende hun man naar Antwerpen en elders. Dochter Elisabeth Paulina Keulemans bijvoorbeeld trouwde met Jef Verschueren en die had een smederij in de Schaliënstraat, Antwerpen. Nadien richtte hij nog rederij Cargo Engineering op. Verschuren was eerder al getrouwd met een oudere zus van zijn echtgenote, die overleed toen ze 27 jaar oud was. Een andere dochter, Caroline Keulemans, trouwde met Petrus Gysen en zij hadden een café in de Hoogstraat in Antwerpen.
De drie zonen bleven in Edegem en bouwden er elk hun eigen carrière uit, een carrière die voor veel Edegemnaars heel herkenbaar zal zijn.
Louis Keulemans opent café Den Bouwhandel later ’t Saske
Niets wijst er op dat Louis een café zou opendoen, integendeel. Hij werd metser en trouwde op zijn 25ste met bakkersdochter Anna Maria Van Put. Anna Maria had op dat moment al wel twee kindjes, Elisa en Eugène, en Louis erkende hen. Na het huwelijk kregen ze samen nog 6 kinderen. Zij woonden niet zover van hun moeder in de Onafhankelijkheidstraat.
Maar eens voorbij de 40 jaar begon er iets te kriebelen, waarom ook niet nog een extra job erbij doen. Herbergier bijvoorbeeld. En zo kwam het dat het echtpaar café Den Bouwhandel opstartte aan de Drie Eikenstraat 91 (vandaag naast Sushi Mankai). Louis was vanaf dan metser en herbergier.
![Het middelste gebouw: Café Den Bouwhandel alias De Sas (of ’t Saske) in 1955 en vandaag (naast Sushi Mankai). (Bron: links archief Paul Van de Velde, te zien op een film[i], rechts Google Street View)](https://static.wixstatic.com/media/4f4777_3dba23b833de4a3dbde653871adc8930~mv2.jpg/v1/fill/w_980,h_377,al_c,q_85,usm_0.66_1.00_0.01,enc_avif,quality_auto/4f4777_3dba23b833de4a3dbde653871adc8930~mv2.jpg)
Met hun zonen had het echtpaar geen geluk. Diamantslijper Eugène, soldaat bij de 11e Linie, overleed bij de eerste offensieven van de Duitse legers in Rocourt bij Luik. Reeds op 6 augustus 1914. Een andere zoon Henri overleed toen hij 10 was, hun derde, Ivo, werd slechts 4 maanden oud. Louis heeft geen verdere nakomelingen met de achternaam Keulemans.
Louis Keulemans was een actieve deelnemer van de Molenbaankermis[ii], later de Drie Eikenstraat Kermis[iii]. Zo was hij betrokken bij de organisatie van het Eieren rijden per velo, Patatten rapen en vooral Vrouwen den man voeren, een spel met een vertrek- en aankomstplaats! Wel benieuwd hoe dat spelletje verliep 😉. En Franken Bal verzorgde op zijn eentje het muziekrepertorium op zijn accordeon.[iv]
Ronald De Beir in De Zonneblusser 2019-2&3:
“Jaren geleden duurde de kermis vier volle dagen en daar werd verlof voor gepakt. Iedereen wilde daarbij zijn. Van vrijdag tot maandag was het feesten gelijk de beesten. Op zaterdag overal muziek in de cafés, zondags een wielerkoers, en 's maandags de jaarmarkt met de keuring van de beesten, en dan liep iedereen er verkleed bij. De kermissen van vroeger zijn niet meer te vergelijken zijn met deze van tegenwoordig.”
Echtgenote Anna Maria overleed thuis op 13 mei 1927 en was 56 jaar. Louis overleed ook thuis, 15 jaar later, hij werd 73. Maar Den Bouwhandel overleefde het wel, Louis’ dochter Karlien Keulemans trouwde met Jos Sas en zij zetten het café verder. Het kreeg een tweede naam ‘De Sas’, maar werd in de volksmond al snel ’t Saske, genoemd.
Achternicht Dora Keulemans: “Karlien Keulemans van Den Bouwhandel was een ongelooflijk lief mens. Ik kende haar eigenlijk niet, maar ze zat mee in de melktoer van mijn pa en op zaterdag mocht ik al eens mee.” Over de pa en de melktoer later meer.
Jos was sportminnend en vooral de wielerkoersen konden zijn aandacht wegkapen. De veloclub de Molenvrienden had zijn thuishaven in Den Bouwhandel alias ‘t Saske.
![De Molenvrienden (met als sponsor de Edegemse Bier Centrale) bij café ’t Saske, dikwijls gebruikt als start- en aankomstplaats. (Bron: HAE)[v].](https://static.wixstatic.com/media/4f4777_4a2d10c035954fc7a2395e9b58fde683~mv2.jpg/v1/fill/w_980,h_501,al_c,q_85,usm_0.66_1.00_0.01,enc_avif,quality_auto/4f4777_4a2d10c035954fc7a2395e9b58fde683~mv2.jpg)
De Molenvrienden, opgericht in 1958 als inrichters van wielerwedstrijden, later, vanaf 1962, hadden ze ook een eigen ploeg renners. Zo was de start en aankomst van jaarlijkse wielerkoers voor de deur van het café, wat veel volk lokte. De wielerclub bestaat vandaag nog altijd en noemt de Koninklijke Edegem Bicycle Club onder het inspirerend leiderschap van Jan Beckers als voorzitter/trainer en Denis Luckermans als secretaris/trainer.
In ’t Saske was ook een spaarclub Rood en Groen gevestigd.
Karlien en Jos zouden er samen lang blijven. Karlien stierf in 1992, Jos was dan al overleden. Het café bleef nog bestaan tot het schade opliep door een grote brand op 8 augustus 2001. ’t Saske is in Edegem een ingeworteld begrip.
De kolenhandel in de Strijdersstraat
Een andere dochter van Louis, Gabriella Keulemans, trouwde met kolenboer Eduard Theunis.
De winkel verkocht Steenkolen, Anthraciet en briketten en was gelegen in de Strijdersstraat tussen het winkeltje van Virginieke en café In ’t Plisant, vroeger de legendarische herberg de Roetaard. Vandaag is die reeks huizen verdwenen.
De dochter van Eduard en Gabrielle, Mariette Theunis, trouwde met Henri Cocquyt. Henri zette, na het overlijden van zijn schoonvader in de koude winter van 1963, de zaak verder en werd ook voorzitter van de Molenvrienden. Hun zoon, Etienne Cocquyt, heeft geholpen bij het schrijven van dit verhaal.
Adriaan, metsersgast, stalknecht, voerman, magazijnier en dokwerker
De tweede zoon van Jan André Keulemans en Maria Theresia Gysels, Adriaan, was metser van opleiding, maar woonde in Antwerpen en was daar dienstknecht. Hij leerde er collega-dienstmeid Joanna Maria Van Amstel kennen en ze trouwden op 15 september in Antwerpen, met een twee maanden oud dochtertje op schoot. Of het een kind was van Adriaan weten we niet, samen kregen ze nog 6 kinderen waarvan 4 in Antwerpen en 2 in Edegem. Inderdaad, ze verhuisden in 1908 terug naar Edegem, meer precies naar de Terelststraat 32 (vandaag Oude Terelststraat 2[vi]). Vroeger waren daar de landerijen en de boerderij van boer Crouwels. Adriaan was op dat moment stalknecht en voerman en hij werkte tussendoor ook aan de dokken in Antwerpen. Later zien we hem terug als magazijnier.
Zijn jongste zoon Jan speelde bij F.C. Belgica de pannen van het dak en van hem werd gezegd: “Technisch zeer begaafd, rap en buitengewoon dribbleur. Werd ettelijke keren opgesteld in de eerste ploeg van Belgica. In de jeugdploegen was Janneke Keulemans de kampioen der goalenmakers”[vii].
Ook van zijn zoon Jef vinden we een leuk verhaal terug. Jef was een sterke jongen, kon goed rekenen, maar zijn schoonschrift trok op niets. En toch kreeg hij van de meester altijd een 8 of een 9, tot grote ergernis van de andere leerlingen. Maar de meester had er een heel goede verklaring voor.
Een leuk verhaal, te lezen op onze website in Schatten van Verhalen: “Lang, heel lang geleden[viii]”.
Ivo Keulemans, bijgenaamd ‘de zilveren’
Ivo, de derde zoon van Jan André Keulemans en Maria Theresia Gysels, was ook geboren boven café ‘De Roos’ en voorbestemd om metser te worden, zou je zeggen. Maar dat werd hij niet. Hij ging werken bij de Antwerpse Liebigfabriek aan de Lange Klarenstraat bij de Meir, waar den oxo werd gemaakt. Op zijn 23ste was hij daar ondersurveillant (toezichthouder). Ivo werd in Edegem ‘de zilveren’ genoemd[ix]. Dat kwam omdat hij een veston had met zilverkleurige knopen. En een Edegemnaar moet maar zoiets zien of je hebt een bijnaam aan uwen veston hangen.
Ivo had nog een flink bij-jobke. Hij verkocht onder zijn eigen naam ook pudding poeder: “Olympia Pudding Powder” geregistreerd onder het handelsmerk KI, Ivo’s initialen.
Ivo trouwde met Marie Van den Berge op 24 april 1906 in Mortsel. Het koppel ging wonen bij mama Gysels aan de Onafhankelijkheidsstraat en kreeg voor WO I twee zonen, Frans en Louis. Die trouwden en elk koppel kreeg 3 kinderen.
Later verhuisden ze naar de Strijdersstraat 42 (waar vandaag Haarmode Alain is).
Marie opende er een kruidenierswinkel en bleef er werken tot haar 60ste in 1943. Ivo werkte meer dan 50 jaar bij Liebig en overleed niet lang na zijn pensioen in 1957. Hij werd 74 jaar en was 50 jaar getrouwd met Maria. Zij werd nog ouder, 91 jaar en overleed in 1973.
Zoon Frans werkte zijn hele leven voor Den Bell. Hij was voetballer en versterkte de ploeg van F.C. Belgica. Hij trouwde met Margaretha Distelmans en samen kregen ze 3 dochters: Josée, Irène en Rita … die de naam Keulemans niet konden voortzetten.
Zoon Louis volgde een iets ander parcours … en dit zal mogelijk nog bij veel Edegemnaars belletjes doen rinkelen.
Louis ‘van de zilveren’ Keulemans en Angèle Hendrickx
Louis Keulemans trouwde met Angèle Hendrickx op 24 mei 1941 en samen kregen ze drie kinderen, 2 dochters Diana (°1943) en Dora (°1945) en een zoon Ivo (°1950).
Louis en Angèle woonden in de Strijdersstraat 42, samen met Louis’ ouders en hun eigen kinderen. Drie generaties onder één dak, niet zo simpel, vertelde Dora later.
Louis en Angèle werkten ook beiden op Den Bell, maar Louis was allergisch voor een van de geurtjes in de fabriek en kon daar niet meer blijven werken. Louis en Angèle mochten daarom de winkel van Louis' moeder Marie, toen die in 1943 zestig werd, overnemen.
Zijn hobby's waren biljarten over de deur in De Volkslust en vooral naar den Belgica gaan waar hij bestuurslid was.
Met de komst van de Jawa rond 1959, kreeg de winkel het zwaar en Louis nam er een melkronde bij. Hij nam de toer over van Julia van Mina Pap. Julia, geboren in 1899, was de dochter van Hermina Elsen ‘Mina Pap’ en Frans Boets[x]. Mina was een melkventster die nog met de hondenkar rondkwam. Louis Keulemans deed het eerst met de fiets. Maar zijn ronde werd groter en groter, zeker met de uitbreiding van het Molenveld erbij. De fiets werd een wagen en die groeide mee tot hij rondreed in een VW-busje.
En INZA-melk bracht bij vele families in Edegem 😉.
Niet alleen zijn kinderen, ook zijn kleinkinderen mochten dikwijls mee.
Serge, zoon van Dora: "Louis Keulemans was mijn grootvader en peter. Als kleine van 5-6 jaar mocht ik mee op melktoer en kreeg ik op ’t einde een glazen flesje roze yoghurt met een roos zilverpapier als dop. Flesjes sorteren was mijn job😊.".
Nog een grappige anekdote: Angèle was protestants opgevoed en het echtpaar is getrouwd voor de protestantse kerk. Hierdoor werden de kinderen niet katholiek gedoopt. Maar wanneer de winkel zich bevindt naast de nonnenschool in de Patronaatstraat en die school bovendien een heel goede klant is, dan is dat niet zo vanzelfsprekend. Daarom besloten Louis en Angèle om hun 2 dochters Diana en Dora te laten dopen toen ze 6 en 4 jaar waren. De hele school was op die doop aanwezig, een bangelijk moment dat Dora nooit zou vergeten.
In 1972 sloeg het noodlot toe. Angèle overleed, ze was nauwelijks 55 jaar. Dochters Diana en Dora hebben toen de winkel uitverkocht en papa Louis werkte nog tot aan zijn pensioen bij de gemeente Edegem als klusjesman. Lang heeft hij van zijn pensioen niet kunnen genieten, hij stierf op 68-jarige leeftijd.
In 1982 verkochten de kinderen het huis aan het jonge artsenkoppel Luc Lenaerts en Marleen Daelman die daar hun eerste dokterspraktijk begonnen.
Dochter Diana trouwde met Gerrit Stragier en zij kregen 2 kinderen, Nancy en Sven (die meewerkte aan dit verhaal en ook een petekind was van Louis).
Diana overleed in 2022.
Dochter Dora trouwde in 1965 met Raymond Van Rompaey en ging met haar man mee naar Zoersel. Zij kregen een zoon, Serge, hierboven vermeld. Raymond overleed in 2017. Dora volgt nog altijd wat er in Edegem gebeurd en is een trouw lid van de Edegemse Kring voor Heemkunde. Zij was de inspirator en belangrijke bron voor dit verhaal.
Zoon Ivo trouwde in 1974 met Gerda Van Seymortier en werkte zijn hele carrière bij de Bank van Brussel (en zijn opvolgers BBL en ING). Het echtpaar woonde lange tijd in de Boerenlegerstraat 65 naast de Edegemse levende geheugens Frank Neyens en Magdalena. Ivo heeft zelf nog het oeroude zijgebouw, van wat ooit Hoeve Ten Eausele was, steen voor steen afgebroken om er zijn huis op te kunnen bouwen. Het echtpaar kreeg 2 kinderen Dominique en Christoph en 5 kleinkinderen waarvan 2 de naam Keulemans dragen: Quinten en Eline-Marie.
De kinderen van Louis werden in Edegem nog altijd Diana/Dora/Ivo van de Louis van de Zilveren genoemd[xi]. Twee generaties later blijft de zilveren grootvader een begrip. Nog sterker: Sven kreeg deze titel mee: Sven van Diana van Louis van Marie van de Zilveren. Nu jullie 😉.
Keulemans met een ‘K’ is vrij zeldzaam. Bij deze familie was het oorspronkelijk Ceulemans met een ‘C’ maar is het bij de invoering van de Burgerlijke Stand misgelopen. De vader van Jan André werd bij zijn huwelijk in 1818 ingeschreven als Keulemans, maar de achternaam van zijn broer en hun vader was Ceulemans. De familie was ongeletterd, wist gewoon niet hoe hun naam zou moeten geschreven worden en reclameerde niet.
Waardoor in dit geval de vrij unieke naam ontstaan is.
En deze zeldzame achternaam heeft ook geschiedenis geschreven in Edegem …
Peter Crombecq, februari 2025
Met dank aan Dora en Ivo Keulemans, Erik Laforce, Etienne Cocquyt, Frank Neyens, Willy Swiggers, Gilberte Van Belleghem, Denis Luckermans, Rosa Hendrickx (dochter van broer van Angèle, woont in de USA), Serge Van Rompaey, Sven Stragier en de collega’s van het Historisch Archief van Edegem.
Dit verhaal is een bijdrage aan “Edegem’s verleden, bewaard voor de toekomst” van het Historisch Archief Edegem. Het Historisch Archief is toegewijd aan het behoud van het papieren en digitale geheugen van Edegem. Door het verzamelen, inventariseren en digitaliseren van documenten, boeken, foto’s, tijdschriften, plannen en meer, zorgt het Historisch Archief ervoor dat de geschiedenis van Edegem bewaard blijft voor toekomstige generaties.
Disclaimer
Het verhaal is gereconstrueerd op basis van een aantal bronnen. Ik ben me ervan bewust dat nieuwe informatie uit andere bronnen het verhaal kunnen aanvullen, nuanceren of aanleiding kunnen geven tot aangepaste inzichten.
Referenties
[i] René Van de Velde, “Edegem: Marcel Janssens, huldiging in 1955”, film te raadplegen op https://www.erfgoedzuidrand.be/Detail/objects/2522
[ii] Mieke De Block, “Molenbaankermis”, in De Zonneblusser, 2014-3, p. 103-107
[iii] HAE. De Katholieke Eendracht. 1930-04-26, p. 2
[iv] Mieke De Block, “Molenbaankermis”, in De Zonneblusser, 2014-3, p. 105
[v] Interviews met Denis Luckermans in december 2024
[vi] HAE. Kadasterkaart 1934
[vii] HAE. Archief FC Belgica.
[viii] Frans Leermakers, “Lang, heel lang geleden”, in de De Zonneblusser, 1992, 4&5, p. 23-29, te raadplegen op https://www.historischarchiefedegem.be/post/lang-heel-lang-geleden
[ix] Interview met Frank Neyens op 2 december 2024
[x] HAE ‘bijnamen’: n° 26
[xi] Interview met Ivo Keulemans op 18 december 2024